灰藻生物Logo

特别声明:本司产品仅用于科研,不用于临床诊断和治疗

X

技术支持Technical Support

联系我们CONTACT US

真菌能活50年吗?俄罗斯真菌保藏中心(VKM)告诉你怎么保藏

来源:武汉市灰藻生物科技有限公司   浏览量:22   发布时间:2025-09-27 19:32:48

引言

这篇文章系统介绍了俄罗斯全俄微生物保藏中心(VKM)在丝状真菌长期保藏方面的实践经验、技术方法、存活数据及操作规程,具有极强的科学性、实用性和指导意义。

尤其对微生物菌种保藏实践和构建微生物保藏中心的具有重要的指导价值

介绍

微生物是科学与应用研究的基础材料。菌种保藏中心(生物资源中心)承担着稳定保存和长期存储微生物资源的核心职能,确保在菌株分离多年后,科研人员或生物技术领域仍能定期获取具有完整记录的标准菌株。

目前已有多种真菌培养物保藏方法见诸报道。冷冻干燥(lyophilization)低温冷冻保存技术已被全球微生物保藏机构广泛应用于数以千计真菌菌株的保存。

然而值得注意的是,不同真菌物种在实验室长期存储后的存活能力存在显著差异。

有些菌株极难通过异地保存(ex situ)方式维持活力,而另一些菌株几乎可通过任何保藏技术实现高效存活。

丝状真菌的保存策略取决于其产孢类型与程度。产孢菌株(相对于不产孢菌株)可采用冷冻干燥法有效保存。两类菌株均能通过液氮冷冻或超低温冰箱实现长期存储。长期保藏经验表明,真菌菌株的保存时长不仅取决于方法选择,还与实验操作方案及保存温度密切相关。


本章系统介绍了VKM真菌保藏中心,采用的四种保存技术

低温冷冻保存冷冻干燥硅胶干燥无菌土壤保藏,并附有记录的最长保存时间数据。这些方法综合考虑了菌株特性与设备条件的适配性。

VKM真菌保藏中心(全俄微生物保藏中心,俄罗斯)成立于1955年,在真菌培养物保存领域拥有深厚积淀。目前该中心收藏的丝状真菌约7000株(涵盖590属1600种),包括色素界(Oomycota)和真菌界(接合菌、子囊菌及担子菌)物种。

所有VKM真菌菌株的保藏信息均存储于MS Access数据库,详细记录菌株编号、保藏日期、各方法检测时间及其他技术参数。通过专门设计的查询程序「FunPreservEnd」、「FunPreserv_Times」、「FunPreserv_MaxTimes」进行运营数据分析,系统自动计算最长保藏时间。

历经多年保藏的不同类群真菌仍保持产生活性物质的能力,为工业和医药领域提供重要原料。例如接合菌纲的日本 Cunninghamella japonica VKM F-1204D 被证实是生物柴油生产的潜在油脂来源;青霉属(Penicillium)菌株VKM F-325、VKM F-691和VKM F-1823在保藏40余年后仍能合成多种结构多样的活性化合物;52年前收储的巴西曲霉(Aspergillus brasiliensis)VKM F-1119至今仍参与青蒿素(治疗热带疟疾的关键药物)的生物转化过程。最新研究表明,经过冷冻干燥与长期保存的黑曲霉组(Aspergillus section Nigri)菌株仍能保持其生物技术潜力。

丝状真菌的低温冷冻保存

研究表明,采用快速冷却后置于-196℃液氮中保存的方式,可实现部分真菌培养物的长期稳定存储。然而不同属/种真菌的抗冻耐温能力存在显著差异,这取决于其固有特性(产孢能力及孢子类型、细胞膜化学组成、细胞壁结构、生理状态等)。通过优化冷冻保护剂配方、冷却速率及复温程序,目前已成功扩展了该方法适用的真菌类群范围。

VKM收藏的丝状真菌中超过75%采用不同冷冻方案保存。具有发达有性/无性孢子的菌株通常采用快速冷冻后液氮保存或-70℃超低温冰箱保存。

研究发现,即使某些具丰富孢子的接合菌(如被孢霉属、蛙粪霉属、Coemansia属、虫霉属)也无法承受超快速冷冻过程。通过调整冷冻方案(如采用程序化慢速冷冻)成功实现了这类菌株的保存。该优化方案同样适用于不产孢真菌(担子菌)及产生游动孢子的卵菌(色素界,卵菌门)。

数据显示,部分卵菌门(20%)、担子菌(4%)、接合菌(1%)和子囊菌(1%)菌株在所有冷冻方案调整后仍无法存活。

最难保存的菌株属于网囊霉属(Dictyuchus)和疫霉属(Phytophthora),以及部分绵霉属(Achlya)和水霉属(Saprolegnia)物种。某些担子菌(如乳牛肝菌属、鹅膏属、竹荪属、Mutinus属等)也呈现类似情况,这类菌株通常需通过定期传代矿物油覆盖法进行保藏。


虽有观点认为能耐受冷冻及短期存储的微生物培养物可永久保持活力,但我们的数据表明该结论并不完全准确:

部分彩色绵霉(Achlya colorata)、错综绵霉(Achlya intricata)、香杯伞(Clitocybe odora)、联合笄霉(Choanephora conjuncta)、血栓状锥孢霉(Conidiobolus thromboides)、Kickxella alabastrina、血红显毛革菌(Phanerochaete sanguinea)、 Rhodocollybia butyracea 及土生水霉(Saprolegnia terrestris)菌株,在液氮保存5-7年后失去生长能力,尽管其在保存24小时后仍显示活性,具体原因尚未明确。尽管如此,存活率测试表明311种真菌代表株在保存20-30年后仍保持活力。

VKM目前使用的冷冻设备包括,容量500升的"Bioproducts-0.5"液氮储罐及-80℃超低温冰箱(日本三洋制造)。

丝状真菌的冷冻干燥保藏

目前VKM约85%的丝状真菌采用冷冻干燥法保存。能形成休眠结构(孢子、菌核等)的不同分类群真菌(接合菌、有性型与无性型子囊菌)通常可耐受此过程。

数据显示,这些真菌类群中约90%的菌株通过该方法保持活性。我们发现817种真菌的冻干菌株在5℃下保存20年以上仍具活力,其中289种甚至成功保存了40至50年。

但部分菌株即使产孢丰富也无法存活,如冠状锥孢霉、血栓状锥孢霉、Thaxter虫霉、圆锥虫霉、Dipterigena虫霉、同宗配合小克银汉霉及泡囊小克银汉霉。仅形成菌核作为休眠结构的葡萄孢属物种(蚕豆葡萄孢和鳞片葡萄孢)冻干后存活时间较短,通常不足10年。

由于无菌菌丝体一般难以存活,VKM不对卵菌和不产孢担子菌采用冷冻干燥法保存。目前使用的设备为英国爱德华兹生产的Micromodulyo离心式冷冻干燥机。

丝状真菌的无菌土壤干燥保藏

这一简便通用的真菌保藏方法早在20世纪初就已应用。曲霉属和青霉属物种通过此法保藏的效果优于其他微型真菌。

根据T.P. Suprun对78个青霉物种(超1000株)进行7-10年土壤保藏的研究显示,不对称组菌株保存效果最佳,双轮对称组次之,单轮组效果最不理想。

该方法对保持某些动植病原菌的致病力同样有效。例如日本链格孢(萝卜链格孢同义种)、尖镰孢及壳针孢属物种(燕麦壳针孢、麦类壳针孢、Passerini壳针孢、小麦壳针孢)在保存2-5年后仍能侵染宿主植物。部分退化菌株经土壤保藏后甚至能恢复部分丧失特性。

据我们观察,采用此法保存的167种真菌菌株可维持活性超过30年,其中87种更实现了40至55年的超长期保存。

丝状真菌在硅胶上的干燥保藏

通常,经过固定的微生物细胞在面对各种胁迫时,其活力和生物活性的保持能力优于游离细胞。因此,将细胞预先干燥在吸附剂上,能使微生物在更长时间内保持活力。最常用的吸附剂是硅胶(一种具有大量孔隙的干燥多硅酸凝胶),微生物悬液被接种到硅胶上进行后续干燥。硅胶能促进微生物脱水,并帮助它们耐受热胁迫。由于硅胶可以抑制真菌的所有生长和代谢,因此能够最大限度地降低发生形态、生理和遗传变化的风险。

D. Perkins 于 1962 年提出了使用无水硅胶颗粒来保藏粗糙脉孢菌的储备菌种。多年实践证明,这种新方法持续有效且可靠。

目前,该方法已广泛应用于不同分类群和生态类型的真菌。例如,该方法能有效保藏虫草目昆虫病原真菌长达 2 年,特别是金龟子绿僵菌;也适用于许多其他类群的真菌,包括不能琼脂培养基上生长的专性活体营养寄生菌 Podosphaera fusca 的孢子和锈菌。

研究人员指出,硅胶保藏法的一个缺点是保藏时间相对较短(在 2 到 4 年之间)。但显然,具体操作方案的细节对此法的保藏效果至关重要,其中冷冻保藏的温度直接影响着真菌能保持活力的时间长短。

全俄微生物保藏中心于 20 世纪 80 年代中期引入了硅胶保藏法。我们的经验表明,通过此法保藏的多类群真菌可在多年后仍不失活(见表 1.1)。


表1.1 VKM真菌菌种在硅胶上的干燥处理(保存时间)

编号菌种名称菌株数量5°C 保存时间 (年)-12°C 保存时间 (年)-70°C 保存时间 (年)
1Absidia caerulea Bainier 1889413.988.8429.95
2Absidia cuneospora G.F. Orr et Plunkett 195911.211.2130.57
3Absidia cylindrospora Hagem 1908216.1511.7930.02
4Absidia glauca Hagem 1908410.777.7829.95
5Absidia repens van Tieghem 187811.071.0729.44
6Absidia spinosa Lendner 190711.661.0930
7Acrophialophora fusispora (S.B. Saksena 1953) Samson 1970132.2422.3432.24
8Actinomucor elegans (Eidam 1884) C.R. Benjamin et Hesseltine 1957715.5211.3430.04
9Albifimbria verrucaria (Albertini et Schweinitz 1805) L.Lombard et Crous 2016111.0511.0532.41
10Alternaria alternata (Fries 1832) Keissler 1912510.988.6631.61
11Alternaria atra (Preuss 1852) Woudenberg et Crous 2013431.8113.3131.87
12Alternaria botrytis (Preuss 1851) Woudenberg et Crous 2013925.411.3232.11
13Alternaria brassicicola (Schweinitz 1832) Wiltshire 1947121.7510.3631.68
14Alternaria chartarum Preuss 1848426.6410.0731.97
15Alternaria consortialis (Thuemen 1876) Groves et Hughes 195339.638.2532.25
16Alternaria japonica Yoshii 194116.963.0432.26
17Alternaria macrospora Zimmermann 190425.471.6331.97
18Alternaria multirostrata E.G. Simmons et C.R.Jackson 196811.36.1831.56
19Alternaria oudemansii (E.G. Simmons 1967) Woudenberg et Crous 2013114.8931.26
20Alternaria radicina Meier et al. 192215.882.8432.32
21Alternaria solani Sorauer 189611.193.2131.91
22Alternaria tenuissima (Kunze 1818) Wiltshire 1933122.3510.9132.26
23Amerosporium concinnum Petrak 1953131.269.9131.26
24Ampelomyces artemisiae (Voglino 1905) Rudakov 1979110.616.6431.95
25Ampelomyces heraclei (Dejeva 1967) Rudakov 1979110.6110.6131.97
26Ampelomyces humuli (Fautrey 1890) Rudakov 1979131.9910.6131.95
27Ampelomyces polygoni (Potebnia 1907) Rudakov 197910.722.5122.56
28Ampelomyces ulicis (Adams 1907) Rudakov 1979122.0310.6131.95
29Ampelomyces uncinulae (Fautrey 1893) Rudakov 1979121.691.3531.62
30Apenidiella strumelloidea (Milko et Dunaev 1986) W. Quaedvlieg et P.W. Crous 201410.963.0932.48
31Aposphaeria caespitosa (Fuckel 1869) Jaczewski 1917110.643.332.05
32Arthrinium arundinis (Corda 1838) Dyko et Sutton 1981110.2810.331.62
33Arthrinium sphaerospermum Fuckel 1874121.9910.5731.91
34Ascochyta malvicola Saccardo 187812.172.1731.62
35Aureobasidium melanogenum (Hermanides-Nijhof 1977) Zalar et al. 2014628.728.0532.33
36Aureobasidium microstictum (Bubak 1907) W.B. Cooke 1962131.996.6831.99
37Aureobasidium pullulans (de Bary 1866) G. Arnaud 1918724.59.0532.09
38Backusella circina J.J. Ellis et Hesseltine 196914.37.2529.98
39Backusella indica (Baijal et B.S.Mehrotra 1965) G. Walther et de Hoog 201314.424.4230.49
40Backusella lamprospora (Lendner 1908) Benny et R.K. Benjamin 197536.554.2529.93
41Backusella oblongielliptica (H. Naganishi et al. ex Pidoplichko et Milko 1971) G. Walther et de Hoog 201311.331.3329.67
42Backusella recurva (E.E. Butler 1952) G. Walther et de Hoog 201314.457.4229.84
43Backusella tuberculispora (Schipper 1978) G. Walther et de Hoog 201314.116.6628.58
44Backusella variabilis (A.K. Sarbhoy 1965) G. Walther et de Hoog 201317.424.4529.84
45Beauveria brongniartii (Saccardo 1892) Petch 192612.986.0232.37
46Benjaminiella poitrasii (R.K. Benjamin 1960) Arx 1981116.017.3329.84
47Berkeleyomyces basicola (Berkeley et Broome 1850) W.J. Nel et al. 201713.243.2431.99
48Bipolaris australiensis (M.B. Ellis 1971) Tsuda et Ueyama 1981419.075.731.58
49Bipolaris cynodontis (Marignoni 1909) Shoemaker 1959121.6210.2131.56
50Bipolaris sorokiniana (Saccardo 1890) Shoemaker 195928.58.4531.82
51Bipolaris victoriae (F. Meehan et H.C. Murphy 1946) Shoemaker 195910.960.9621.23
52Bispora antennata (Persoon 1801) E.W. Mason 195314.791.731.19
53Bispora betulina (Corda 1838) S. Hughes 195813.383.383.38
54Bispora effusa Peck 189116.242.1710.3
55Blakeslea trispora Thaxter 1914816.6912.3329.84
56Botryotrichum piluliferum Saccardo et Marchal 1885417.16.7825.82
57Botrytis aclada Fresenius 1850210.876.8432.22
58Botrytis anthophila Bondartsev 191315.822.7232.2
59Botrytis cinerea Persoon 179481.31.6515.34
60Botrytis convoluta Whetzel et Drayton 193225.236.2632.11
61Botrytis elliptica (Berkeley 1881) Cooke 190111.021.021.02
62Botrytis galanthina (Berkeley et Broome 1873) Saccardo 188611.021.021.02
63Botrytis gladiolorum Timmermans 194122.114.4817.66
64Botrytis tulipae (Libert 1830) Lind 191310.080.082.9
65Cadophora fastigiata Lagerberg et Melin 1928110.763.3532.14
66Cadophora malorum (Kidd et Beaumont 1924) W. Gams 200048.826.432.16
67Cadophora melinii Nannfeldt 193413.318.3432.07
68Cephalotrichum gorgonifer (Bainier 1907) Sandoval-Denis et al. 201613.02732.24
69Cephalotrichum purpureofuscum (Schweinitz 1832) S. Hughes10.980.9831.24
70Cephalotrichum stemonitis (Persoon 1801) Nees 181233.214.2223.24
71Chaetocladium brefeldii van Tieghem et G. Le Monnier 1873223.812.7730.4
72Chaetocytostroma sp.10.011.0221.34
73Chloridium caesium (Nees et T. Nees 1818) Reblova et Seifert 201611.321.3231.58
74Chloridium virescens var. caudigerum (Hoehnel 1903) W. Gams et Holubova-Jechova 197611.131.1331.39
75Choanephora infundibulifera (Currey 1873) Saccardo 1891117.567.3529.88
76Circinella muscae (Sorokin 1870) Berlese et de Toni 1888321.115.8830.11
77Circinella umbellata van Tieghem et G. Le Monnier 1873115.276.3428.33
78Cladophialophora chaetospira (Grove 1886) Crous et Arzanlou 2007110.573.2131.91
79Cladosporium aecidiicola Thuemen 187611.014.8231.24
80Cladosporium brevicompactum Pidoplichko et Deniak 194126.236.2131.65
81Cladosporium cladosporioides (Fresenius 1850) G.A. de Vries 195229.085.1532.41
82Cladosporium colocasiae Sawada 191611.042.9432.15
83Cladosporium cucumerinum Ellis et Arthur 188911.071.0732.07
84Cladosporium elegantulum Pidoplichko et Deniak 1938210.5110.5331.86
85Cladosporium gossypiicola Pidoplichko et Deniak 1941216.326.7232.08
86Cladosporium herbarum (Persoon 1794) Link 1816159.147.0529.98
87Cladosporium lycoperdinum Cooke 188314.824.8231.24
88Cladosporium macrocarpum Preuss 184833.324.6131.68
89Cladosporium pseudocladosporioides Bensch et al. 2010131.229.8731.22
90Cladosporium sphaerospermum Penzig 1882510.027.6130.28
91Cladosporium straminicola Pidoplichko et Deniak 193813.093.0932.48
92Cladosporium transchelii Pidoplichko et Deniak 1938111.133.0932.48
93Cokeromyces recurvatus Poitras 1950216.737.3129.45
94Colletotrichum gloeosporioides (Penzig 1882) Penzig et Saccardo 1884213.942.1220.95
95Colletotrichum musae (Berkeley et M.A. Curtis 1874) Arx 195719.94131.26
96Conidiobolus coronatus (Costantin 1897) Batko 196411.741.7430.37
97Coniothyrium concentricum (Desmazieres 1840) Saccardo 1878131.6221.6931.62
98Coniothyrium hellebori Cooke et Massee 1886110.961.0510.96
99Coniothyrium rosarum Cooke et Harkness 1882210.496.5231.83
100Coniothyrium wernsdorffiae Laubert 190511.282.152.15
101Cunninghamella blakesleeana Lendner 192717.87.830.16
102Cunninghamella echinulata (Thaxter 1891) Thaxter ex Blakeslee 19051117.546.5130
103Cunninghamella japonica (Saito 1905) Pidoplichko et Milko 1971710.657.7629.56
104Curvularia comoriensis Bouriquet et Jauffret 1955 ex M.B. Ellis 196613.1710.5931.93
105Curvularia geniculata (Tracy et Earle 1896) Boedijn 193325.443.4516.72
106Curvularia inaequalis (Shear 1907) Boedijn 1933131.916.9632.01
107Curvularia lunata (Wakker 1898) Boedijn 193325.933.3532.11
108Dematioscypha delicata (Berkeley et Broome 1859) Hosoya 2014101.944.99
109Dicyma ampullifera Boulanger 189716.26.26.2
110Dicyma olivacea (Emoto et Tubaki 1970) Arx 198210.85.95.9
111Didymella glomerata (Corda 1840) Q. Chen et L. Cai 2015632.928.9731.92
112Didymella pomorum (Thümen 1879) Q. Chen et L. Cai 2015216.316.6731.95
113Dinemasporium strigosum (Persoon 1801) Saccardo 188111.31.331.56
114Discula brunneotingens E.I. Meyer 1953100.960.96
115Discula pinicola var. mammosa Lagerberg et al. 192715.835.8331.28
116Dothiora prunorum (Dennis et Buhagiar 1973) Crous 2016131.9710.6231.97
117Entomophthora conica Nowakowski 188311.336.8629.67
118Entomophthora thaxteriana I.M. Hall et J. Bell 196310.10.130.7
119Epicoccum nigrum Link 181522.22.231.98
120Exophiala castellanii Iwatsu et al. 1984102.9232.33
121Exophiala salmonis J.W. Carmichael 196615.995.9931.42
122Fennellomyces linderi (Hesseltine et Fennell 1955) Benny et R.K. Benjamin 1975116.947.3429.39
123Fonsecaea pedrosoi (Brumpt 1922) Negroni 193611.071.0729.34
124Fulvia fulva (Cooke 1883) Ciferri 19541001.32
125Geomyces pannorum (Link 1824) Sigler et J.W. Carmichael 197615.825.8210.79
126Gilbertella persicaria (E.D. Eddy 1925) Hesseltine 1960116.7216.7230.37
127Gliocephalotrichum bulbilium J.J. Ellis et Hesseltine 196211.041.0432.24
128Gliomastix murorum (Corda 1838) S. Hughes 1958 var. murorum16.236.2331.66
129Gongronella butleri (Lendner 1926) Peyronel et Dal Vesko 195550.93.3424.4
130Gonytrichum macrocladum (Saccardo 1880) S. Hughes 1951122.3422.3432.24
131Hansfordia pulvinata (Berkeley et M.A. Curtis 1875) S. Hughes 195810.985.8331.24
132Harzia acremonioides (Harz 1871) Costantin 188836.296.3131.46
133Helicostylum elegans Corda 1842118.2318.2330.33
134Helicostylum pulchrum (Preuss 1851) Pidoplichko et Milko 1971210.510.530.36
135Hesseltinella vesiculosa H.P. Upadhyay 197010.10.10.98
136Hormoconis resinae (Lindau 1906) Arx et G.A. de Vries 1973817.3113.3932.08
137Hormonema macrosporum L. Voronin 198613.2110.631.97
138Humicola fuscoatra Traaen 1914216.112.0231.73
139Hyphopichia burtonii (Boidin et al. 1964) Arx et van der Walt 1976110.983.1132.33
140Kickxella alabastrina Coemans 186218.38.317.34
141Lecythophora decumbens (J.F.H. Beyma 1942) E. Weber et al. 2002111.0511.0532.41
142Lecythophora fasciculata (J.F.H. Beyma 1939) E. Weber et al. 2002131.9910.6231.99
143Lecythophora hoffmannii (J.F.H. Beyma 1939) W. Gams et McGinnis 1983227.1210.7232.08
144Lecythophora mutabilis (J.F.H. Beyma 1939) W. Gams et McGinnis 1983132,182,9832,18
145Lichtheimia blakesleeana (Lendner 1924) Kerst. Hoffmann et al. 2009316,7911,0330,38
146Lichtheimia corymbifera (Cohn 1884) Vuillemin 19031115,657,9329,86
147Lichtheimia hyalospora (Saito 1906) Kerst. Hoffman et al. 2009116,7211,8830,37
148Lindera pennispora Raper et Fennell 195211,001,0030,16
149Macrophoma montegazziana (Penzig 1882) Berlese et Voglino 188611,191,1931,91
150Memnoniella echinata (Rivolta 1884) Galloway 1933212,216,5231,57
151Menispora ciliata Corda 183710,960,9631,15
152Microsphaeropsis olivacea (Bonorden 1869) Höhnell 1917122,1310,7332,03
153Monodictys paradoxa (Corda 1938) S. Hughes 1958132,4711,0532,41
154Mortierella alpina Peyronel 191317,104,5128,99
155Mortierella beljakovae Milko 197310,100,1029,63
156Mortierella capitata Marchal 1891122,677,0329,8
157Mortierella dichotoma Linnemann 1936 ex W. Gams 197711,334,3529,67
158Mortierella exigua Linnemann 194116,871,2929,63
159Mortierella gemmifera M. Ellis 194016,904,3429,63
160Mortierella globulifera O. Rostrup 191611,331,3329,67
161Mortierella hyalina (Harz 1871) W. Gams 1970 var. hyalina32,243,2429,47
162Mortierella jenkinii (A.L. Smith 1898) Naumov 193511,151,157,06
163Mortierella lignicola (G.W. Martin 1937) W. Gams et R. Moreau 1959115,827,0628,99
164Mortierella mutabilis Linnemann 194110,1015,4428,38
165Mortierella parvispora Linnemann 194142,432,4318,19
166Mortierella polycephala Coemans 186312,126,2028,16
167Mortierella pusilla Oudemans 190214,781,2929,63
168Mortierella reticulata van Tieghem et G. Le Monnier 187310,420,421,29
169Mortierella stylospora Dixon-Stewart 193217,167,167,16
170Mortierella verticillata Linnemann 194152,123,3229,52
171Mortierella zychae Linnemann 194110,100,753,05
172Mucor aligarzensis B.S. Mehrotra et B.R. Mehrotra 196911,242,4029,27
173Mucor bainieri B.S. Mehrotra et Baijal 196316,276,2729,10
174Mucor circinelloides van Tieghem 1875 var. circinelloides920,756,1829,34
175Mucor circinelloides van Tieghem 1875 var. janssenii (Lendner 1907) Schipper 1976721,211,5630,09
176Mucor circinelloides van Tieghem 1875 var. lusitanicus (Bruderlein 1916) Schipper 1976612,735,6130,02
177Mucor durus G. Walther et de Hoog 2013115,46,4329,27
178Mucor exponens (Burgeff 1924) G. Walther et de Hoog 201347,542,8729,95
179Mucor flavus Bainier 19031310,277,530,04
180Mucor fuscus Bainier 190335,724,1530,19
181Mucor genevensis Lendner 190833,022,9528,98
182Mucor griseocyanus Hagem 1908216,084,0829,88
183Mucor guilliermondii Nadson et Philippow 192517,274,3929,78
184Mucor heterogamus Vuillemin 190314,624,6230,16
185Mucor hiemalis Wehmer 1903 var. corticolus (Hagem 1910) Schipper 1973212,4612,230,24
186Mucor hiemalis Wehmer 1903 var. hiemalis1310,787,0629,94
187Mucor hiemalis Wehmer 1903 var. silvaticus (Hagem 1908) Schipper 197332,302,3029,78
188Mucor indicus Lendner 193026,8612,5430,29
189Mucor laxorhizus Y. Ling 193054,245,3625,11
190Mucor luteus Linneumann 193620.70.730.14
191Mucor microsporus Namyslowski 191010.710.7128.16
192Mucor moelleri (Vuillemin 1903) Lendner 1908412.54929.84
193Mucor mousanensis Baijal et B.S. Mehrotra 1966130.388.3330.38
194Mucor mucedo Linnaeus 175366.996.729.71
195Mucor odoratus Treschev 194021.463.2229.02
196Mucor piliformis A. Fischer 189238.275.3729.02
197Mucor plasmaticus van Tieghem 187510.990.9929.88
198Mucor plumbeus Bonorden 18641016.689.528.71
199Mucor psychrophilus Milko 1971117.197.0229.75
200Mucor racemosus Fresenius 1850 var. racemosus1717.5310.2830.1
201Mucor racemosus Fresenius 1850 var. sphaerosporus (Hagem 1908) Schipper 1970116.7930.0730.07
202Mucor ramosissimus Samutsevitch 1927115.236.2729.1
203Mucor saturninus Hagem 191014.4717.130.55
204Mucor sinensis Milko et Beliakova 1971116.577.9530.29
205Mucor strictus Hagem 190817.327.3229.84
206Mucor zonatus Milko 1967216.427.7529.97
207Mucor zychae Baijal et B.S. Mehrotra 1965 var. zychae10.10.130.49
208Mycogone cervina Ditmar 1817131.585.3331.58
209Mycogone nigra (Morgan 1895) C.N. Jensen 1912315.457.8431.88
210Mycogone rosea Link 180940.871.2331.3
211Mycosticta cytosporicola Frolov 196825.762.0621.25
212Mycotypa africana R.O. Novak et Backus 1963118.0518.0530.51
213Myrothecium sp.20.940.9431.12
214Neocamarosporium betae (Berlese 1888) Ariyawansa et K.D. Hyde 2015211.0111.0132.37
215Neottiospora caricina (Desmazieres 1836) Hoehnel 192414.764.7631.17
216Nigrospora gorlenkoana Novobranova 197226631.78
222Paraconiothyrium fuckelii (Saccardo 1878) Verkley et Gruyter 2012110.2821.6931.62
223Paraconiothyrium sporulosum (W. Gams et Domsch 1969) Verkley 2004276.7832.05
224Paramyrothecium roridum (Tode 1790) L. Lombard et Crous 2016131.8110.4631.81
225Parasitella parasitica (Bainier 1884) Sydow 190316.316.3128.33
226Pestalotiopsis pezizoides de Notaris 1841121.699.2730.59
227Phialophora atrovirens (J.F.H. Beyma 1935) Schol-Schwarz 197012.941.0432.15
228Phialophora bubakii (Laxa 1930) Schol-Schwarz 1970110.8322.8232.18
229Phialophora lagerbergii (Melin et Nannfeldt 1934) Conant 193710.983.2231.99
230Phialophora verrucosa Medlar 191518.278.2731.99
231Phycomyces blakesleeanus Burgeff 192544.755.523.91
232Phycomyces nitens (C. Agardh 1823) Kunze 182327.475.9129.44
233Phyllosticta pucciniopsila C. Massalongo 190013.193.1931.95
234Pilaia anomala (Cesati 1851) J. Schroeter 188614.394.3929.78
235Pilaira caucasica Milko 197016.9217.1229.75
236Pirella circinans Bainier 1882 var. volgogradensis (Milko 1974) Benny et Schipper 198816.296.2929.1
237Pirella naumovii (Milko 1970) Benny et Schipper 199218.058.0530.33
238Pleotrichocladium opacum (Corda 1837) Hernández-Restrepo et al. 2017122.0910.6431.99
239Pleurophoma cava (Schulzer 1871) Boerema 1996318.577.6321.54
240Pyrenophora biseptata (Saccardo et Roumeguere 1881) Crous 201319.890.9831.24
241Radiomycetes spectabilis Embree 1959115.957.1629.98
242Rhinocladiella atrovirens Nannfeldt 1934122.346.9532.24
243Rhizomucor miehei (Cooney et R. Emerson 1964) Schipper 1978117.048.5430.49
244Rhizomucor pusillus (Lindt 1886) Schipper 1978316.9816.6530.1
245Rhizomucor tauricus (Milko et Schkurenko 1970) Schipper 1978116.527.9230.24
246Rhizopus arrhizus A. Fischer 1892817.718.629.74
247Rhizopus microsporus van Tieghem 1875 var. chinensis (Saito 1904) Schipper et Stalpers 1984216.6710.3730.17
248Rhizopus microsporus van Tieghem 1875 var. microsporus415.886.7629.38
249Rhizopus stolonifer (Ehrenberg 1818) Vuillemin 1902 var. stolonifer1319.869.7129.17
250Scopulariopsis brevicaulis (Saccardo 1882) Bainier 1907131.229.8731.22
251Spadicosporium acrosporum V.N. Borisova et Dvoinos 1982121.6910.3231.64
252Spadicosporium acrosporum-majus V.N. Borisova et Dvoinos 198216.226.2231.64
253Spadicosporium bifurcatum V.N. Borisova et Dvoinos 198216.226.2231.64
254Spadicosporium bifurcatum-majus V.N. Borisova et Dvoinos 1982121.696.2231.64
255Spadicosporium copiosum V.N. Borisova et Dvoinos 1982110.326.2231.64
256Spadicosporium persistens V.N. Borisova et Dvoinos 1982110.282.1431.6
257Spadicosporium ramosum V.N. Borisova et Dvoinos 1982121.6910.331.64
258Sphaerostilbella penicillioides (Corda 1840) Rossman et al. 201529.885.831.22
259Stachybotrys chartarum (Ehrenberg 1818) S. Hughes 1958918.275.3331.88
260Stachybotrys cylindrospora C.N. Jensen 1912131.9510.5731.91
261Stemphyliumna sp.110.575.5231.91
262Stemphylium botryosum Wallroth 1833110.5910.5931.93
263Stemphylium sarciniforme (Cavara 1890) Wiltshire 193813.176.6731.93
264Striaticonidium brachysporum (Nicot 1961) L. Lombard et Crous 2016110.376.3131.7
265Striaticonidium cinctum (Corda 1842) L. Lombard et Crous 201610.012.355.16
266Syncephalastrum racemosum Cohn ex J. Schroeter 1886618.978.0630.08
267Syncephalis cornu van Tieghem et G. Le Monnier 1873118.6218.6230.48
268Thamnidium elegans Link 1809219.056.7729.2
269Thamnostylum piriforme (Bainier 1880) Arx et H.P. Upadhyay 1970216.723.530.35
270Thysanophora canadensis Stol et Hennebert 196810.93.532.26
271Thysanophora penicillioides (Roumeguere 1890) W.B. Kendrick 196140.612.1318.34
272Torula ligniperda (Willkomm 1866) Saccardo 1906131.911.2831.91
273Trichocladium asperum Harz 1871132.133.3132.07
274Trichocladium griseum (Traean 1914) X. Wei Wang et Houbraken 2018215.711.3126.17
275Trichocladium nigrospermum (Schweinitz 1832) X. Wei Wang et Houbraken 2018110.8310.8332.18
276Trichoderma deliquescens (Sopp 1912) Jaklitsch 2011131.159.7931.15
277Truncatella angustata (Persoon 1801) S. Hughes 195811.051.0531.68
278Umbelopsis isabellina (Oudemans 1902) W. Gams 2003616.656.5929.24
279Umbelopsis longicollis (Dixon-Stewart 1932) Y.N. Wang et al. 2015320.115.8228.9
280Umbelopsis nana (Linemann 1941) Arx 198427.074.2929.78
281Umbelopsis ramanniana (Moeller 1903) W. Gams 2003614.188.6729.29
282Umbelopsis vinacea (Dixon-Stewart 1932) Arx 198414.343.3429.41

我们对超过 300 株具有不同产孢结构的接合菌(涉及 6 纲、6 目、15 科、35 属、118 种)以及近 300 株具有不同分生孢子发生类型的暗色丝状无性型子囊菌(涉及 7 纲、18 目、34 科、79 属、164 种)(表 1.2)进行了活力评估,这些菌株的保藏时间从 1 年到近 30 年不等(图 1.1 和 1.2)。

接合菌类真菌

图1.1 接合菌类真菌在不同温度下于硅胶上的长期保存效果

子囊菌类真菌

图1.2 子囊菌类真菌在不同温度下于硅胶上的长期保存效果

结果分析表明,该方法对于大多数受试真菌在 3-7 年内的保藏非常成功(表 1.2)。

表1.2 VKM不同类群真菌在硅胶上长期保存(30年)后于不同温度下的存活率(%)

亚界分类在不同温度(5°C、–12°C、–70°C)和保存时间(1–2年、3–7年、近10年、近20年、近30年)下的存活率百分比
1–2 year3–7 yearNear 10 yearNear 20 yearNear 30 year
5℃−12℃−70℃5℃−12℃−70℃5℃−12℃−70℃5℃−12℃−70℃5℃−12℃−70℃
DikaryaAscomycotaDothideomycetes (27 genera, 77 species, 144 strains)98991008386976441963849523093
Eurotiomycetes (7 genera, 12 species, 22 strains)919610065741003935912213919491
Insertae Sedis (6 genera, 9 species, 9 strains)89100100675610022118911116711056
Leotiomycetes (5 genera, 13 species, 27 strains)81899348638530196740634063
Ascomycetes (1 genus, 1 species, 1 strains)1001001001001001001001001000010000100
Saccharomycetes (1 genus, 1 species, 1 strain)10010010010010010010001000010000100
Sordariomycetes (32 genera, 51 species, 87 strains)941001007568995534933919223091
MucoromycetaMortierellomycotaMortierellomycetes (1 genus, 18 species, 27 strains)788610041539617169444740074
MucoromycotaMucoromycetes (28 genera, 89 species, 280 strains)999710089921007968996363987198
Umbelopsidomycetes (1 genus, 5 species, 18 strains)1001001001009610094611007474100116100
ZoopagomycetaEntomophthoromycotaEntomophthoromycetes (2 genera, 3 species, 3 strains)6767672233670226700670067
KickxellomycotaKickxellomycetes (2 genera, 2 species, 2 strains)10010010050501001717100001000050
ZoopagomycotaZoopagomycetes (1 genus, 1 species, 1 strain)10010010010010010010010010010010010000100

若只需保藏并定期(每隔 1-2 年)复壮菌种,5°C 的温度完全适用。在此温度下保藏后,超过 97% 的受试接合菌和 94% 的子囊菌仍保持活力。然而,对于长期(超过 10 年)保藏,此温度并不可靠,因为两组真菌的活力分别会降至 57% 和 55%。

-12°C 的温度最不利于长期保藏。在此温度下保藏 10 年后,仅 60% 的接合菌和 35% 的子囊菌存活。保藏 17-20 年后,存活率分别降至 10-13% 和 4%(图 1.1)。在接合菌中,被孢霉纲、虫霉纲和梳霉纲的代表菌株在这些温度下活力丧失最快。保藏 17 年后,其存活率降至 0-4%。相反,耐冷物种 Helicostylum elegans 和 Thamnostylum piriforme 以及耐热物种 Rhizomucor pusillus 的菌株则保持稳定。在暗色丝状无性型子囊菌中,在 -12°C 下保藏 20 年后,Acrophialophora、Alternaria、Coniothyrium、Gonytrichum、Hormoconis、Paraconiothyrium 和 Phialophora 等属的菌株表现出最佳活力。保藏 30 年后,仅剩 1 株菌(Hormoconis resinae)存活。

对于丝状真菌而言,最适宜的保藏温度是 -70°C。在此条件下保藏 30 年后,90% 的菌株仍保持活力(图 1.1)。

采用硅胶在不同温度下保藏丝状真菌的优势显而易见。一方面,该方法非常简单,以至于在设备条件相对简陋的实验室中大多也能进行 5°C 和 -12°C 的保藏。另一方面,若配备超低温冰箱(-70°C),则可以在小空间内保藏大量菌种。此方法的其他优点还包括:准备工作极少,只需将几粒硅胶颗粒转移到合适的培养基上即可快速复活保藏物,以及同一保藏管可在未解冻状态下长期多次使用。

全俄微生物保藏中心使用的制冷设备是超低温冰箱(-70–80°C,日本三洋)和家用冰箱(5°C 和 -12°C)。

硅胶干燥保藏方案

1 无菌硅胶与安瓿瓶的准备

• 将硅胶预先干燥,并于160°C下干热灭菌3小时,并严格监控无菌状态。

• 给塑料保藏管(Nunc)(每株菌种3管)贴上标签,并于121°C下高压蒸汽灭菌20分钟。

• 将已用氯化钴溶液处理过的无菌硅胶放入安瓿瓶中,用于指示湿度。氯化钴在干燥时呈深蓝色,受潮后变为粉色。

• 在指示剂硅胶的上方放置一个无菌棉球。

2 冷冻保护剂的配制:10% (v/v) 甘油

• 向12 mL玻璃试管中加入5 mL 10%的甘油溶液。

• 于121°C高压蒸汽灭菌20分钟。

• 在+5°C下保存,时间不超过一个月。

3 菌种培养物的准备

• 将产孢真菌在最佳生长条件下,接种于斜面琼脂培养基上(适用培养基信息可参考 www.vkm.ru)。

• 用5 mL冰浴过的无菌10%甘油将孢子从琼脂表面冲洗下来。

• 孢子悬液的滴度应不低于 10⁶ 个孢子/mL。

4 硅胶接种

• 在无菌培养皿中加入75-100颗硅胶颗粒(40目,9-16号筛)。

• 向无菌干燥的硅胶颗粒中加入1 mL孢子悬液。

• 晃动培养皿,使孢子悬液与硅胶颗粒充分接触。

• 将培养皿放入干燥器中,并于4–7°C的冰箱内放置12小时。

5 分装保藏管

• 用无菌药匙将吸附有真菌孢子的硅胶颗粒(20-25颗)分别装入3个塑料保藏管中。

• 将保藏管放入盒内,随后分别转移至5°C、-12°C的冰箱以及-70°C的超低温冰箱中保存。

6 活力检测

• 将待检测的保藏管放入特制的金属容器内,该容器内部由膨胀聚苯乙烯恒温,以防止解冻。

• 从保藏管中取出一粒硅胶颗粒,转移到新鲜、适宜的琼脂培养基上,在最佳条件下培养。

• 剩余的硅胶颗粒重新密封后,按原条件继续保藏。因此,每支吸附有真菌孢子的硅胶保藏管均可多次使用。

7 结果

表1展示了VKM实际评估得到的保藏时间数据。这些并非最终数据,因为相关菌株仍在持续保藏中,我们预期未来能获得更长的保藏时间记录。表格中的部分单元格为空,这表示该菌株未采用此法保藏。

目前可以明确的是,采用冷冻保藏法的真菌菌种,超过98%在保藏20年后仍保持活力。对于冷冻干燥法和无菌土壤保藏法,保藏30年后的存活率分别为95%和85%。对于硅胶长期保藏丝状真菌,应选择-70°C的温度条件。在此温度下,超过90%的产孢真菌在实验进行30年后仍能保持活力。

内容总结

1. 保藏目标与重要性

• 微生物菌种是科研与生物技术的基础资源,保藏中心需确保菌株长期稳定、可追溯、可复现。

• 保藏不仅为分类研究,更为工业(如生物柴油)、医药(如青蒿素转化)提供持续生物资源。

2. 主要保藏方法及适用性评估

保藏方法适用菌群存活率/保存年限优缺点简述
低温冷冻产孢菌、部分不产孢菌>98% 存活20年;液氮/-80℃最佳通用性强,但部分卵菌、担子菌难存活;需优化冷冻保护剂与降温程序
冷冻干燥产孢菌、子囊菌、接合菌95% 存活30年;部分存活40–50年保存期长、空间效率高;不适用于卵菌和不产孢担子菌
无菌土壤曲霉、青霉、植物病原菌85% 存活30年;部分存活40–55年简便、可维持致病力、甚至恢复退化性状;适合资源有限环境
硅胶干燥产孢真菌(接合菌、子囊菌等)90% 存活30年(-70℃);5℃仅维持3–7年操作简单、可多次取用、抑制变异;温度是关键:-70℃ >> 5℃ > -12℃

3. 关键发现与经验

• 温度是决定性因素:

尤其是硅胶法,-70℃保存30年存活率90%,而-12℃保存20年仅剩4–13%。

• 菌株特性决定方法选择:

o 产孢能力强 → 优先冷冻干燥或硅胶法;

o 不产孢或特殊类群(如卵菌、某些担子菌)→ 低温冷冻或矿物油定期传代;

o 植物病原菌 → 无菌土壤法可保持致病性。

• 部分菌株“难保藏”:如网囊霉属、疫霉属、部分虫霉、鹅膏属等,需个性化方案或替代方法

• 长期保藏≠永久存活:即使初期存活,部分菌株在5–7年后失活(如某些绵霉、伞菌),机制尚不明确。

• 数据库与信息化管理:管理菌株保藏数据,实现动态追踪与最长保存时间计算。


4. 标准化操作流程(以硅胶法为例)

• 硅胶灭菌、指示剂(氯化钴)监控湿度;

• 10%甘油为冷冻保护剂;

• 孢子悬液浓度 ≥10⁶/mL;

• 低温干燥12小时后分装;

• 多温度梯度保存(5℃、-12℃、-70℃);

• 活力检测时不解冻整管,可多次取用。

菌种保藏实践意义

1. “没有万能方法,只有最优匹配”

• 必须根据菌株分类地位、产孢能力、生理特性选择保藏方法。

• 对难保藏类群(如卵菌、部分担子菌),需尝试多种方案或组合策略(如慢速冷冻+特殊保护剂)。

2. 温度控制是生命线

• 尤其对于干燥法(硅胶、冻干),-70℃是长期保藏的黄金标准。

• -12℃或5℃仅适用于短期或临时保存,不可依赖。

3. 标准化与可重复性至关重要

• 从培养基选择、孢子浓度、保护剂配比,到干燥时间,每一步都需标准化。

• VKM提供的硅胶法SOP极具参考价值,可直接借鉴或本地化改良。

4. 活力监测与数据记录不可忽视

• 定期抽检存活率(如每5–10年);

• 建立电子数据库,记录保藏日期、方法、检测结果、最长存活时间;

• “FunPreserv”系列查询工具值得借鉴,实现数据自动化分析。

5. “多次取用”设计提升资源利用率

• 硅胶法“不解冻取粒”设计,避免反复冻融损伤,延长保藏管寿命,降低污染风险。

构建微生物保藏中心意义

1. 基础设施规划

• 必须配备超低温设备:-80℃冰箱、液氮罐是长期保藏的核心硬件。

• 干燥设备:冷冻干燥机(优选离心式)、真空干燥器。

• 备份与冗余:重要菌株应在不同方法、不同设备中备份保存。

2. 方法体系构建

• 建立多方法并行的保藏体系,不依赖单一技术。

• 针对不同类群制定保藏策略矩阵(如:产孢子囊菌→冻干;不产孢伞菌→液氮+矿物油)。

• 对“难保藏菌”设立特殊保藏项目,持续优化方案。

3. 信息化与标准化管理

• 建立菌株信息数据库,包含分类、来源、保藏方法、检测记录、应用潜力等。

• 开发或引入保藏管理软件,支持存活率统计、到期提醒、最长保存时间计算。

• 数据应在线可查(如VKM网站),促进资源共享与科研合作。

4. 质量控制与持续评估

• 建立定期活力检测制度(非仅保藏时检测);

• 对长期保藏菌株进行功能验证(如产酶、产抗生素、致病性等),确保“活且有用”;

• 公布存活率统计数据,增强用户信任与中心权威性。

5. 人员培训与SOP文档化

• 所有操作必须标准化、文档化、可视化(如VKM的1.7节);

• 新员工需经严格培训,确保操作一致性;

• 建立操作失误记录与改进机制。

6. 面向应用的价值挖掘

• 保藏不仅是“存起来”,更要“用起来”:文中强调保藏菌株仍具工业/医药价值(如青霉产抗生素、曲霉转化青蒿素)。

• 保藏中心应主动与产业界对接,推动菌种资源转化。

敬请关注“灰藻视界”,共筑健康未来!
— 武汉市灰藻生物科技有限公司团队敬上


灰藻生物:我们期待着与客户共同成长,共创生命科学的美好未来!

更新日期:2025-09-26

编制人:小灰

审稿人:小藻